STRES CIEPLNY U KRÓW MLECZNYCH

STRES CIEPLNY U KRÓW MLECZNYCH

Bydło jest stosunkowo mało odporne na wysokie temperatury powietrza, ponieważ poci się około 10 razy mniej niż człowiek. Wiele badań i obserwacji wskazuje że warunki cieplne dla krów powinny mieścić się w zakresie 4-10 °C, a w ciepłota powyżej 25°C powoduje zmiany metaboliczne. Krowy w okresie upałów wykazują się zmniejszonym pobraniem paszy, co przekłada się niższą produkcją mleka, obniżeniem odporności oraz pęcherzyków owulacyjnych. Zaburza się gospodarka hormonalna, wywołuje skrócenie rui i skuteczności zacieleń. Gospodarstwa mleczne na skutek stresu cieplnego mogą stracić nawet od 20 do 30% produkcji mleka. Ujemne skutki nasilają się wraz wydłużającym się czasem trwania upałów. Krowy odczuwają stres cieplny już przy 22°C i wysokiej wilgotności powietrza. U zwierząt można zaobserwować przyśpieszony oddech, apatię i zwiększony pobór wody. Przy czym wraz z moczem wydalane są makro- i mikroelementy co prowadzi do zachwiania funkcji fizjologicznych organizmu. Objawy: ospałość, ślinienie, dyszenie (60 i więcej oddechów na minutę). Zwierzęta gromadzą się w jednym miejscu, zazwyczaj przy poidle.

Jeżeli temperatura przekracza 30 stopni Celsjusza krowy mogą przybierać nawet o 1,5kg s.m. mniej na dobę, co skutkuje niższą wydajnością mleczną o 4-6 litrów. Ponadto o ok. 50% obniża się odsetek wykrywalności rui. Upały sprzyjają występowaniu chorób u krów, bowiem dochodzi do namnażania się drobnoustrojów chorobotwórczych. Wysokie temperatury ograniczają płodność krów, rozród i laktację. W wyniku upałów tracą wodę oraz sól, magnez i potas.  Ważne jest, aby zwierzęta miały stały dostęp do lizawek solnych o dużej ilości potasu i magnezu. Stres oksydacyjny może być powodem pogorszonej płodności krów obserwowanej w okresie letnim. W sytuacji stresu cieplnego zwiększa się przepływ krwi w warstwie podskórnej, co ułatwia oddawanie ciepła do otoczenia. Wydalanie ciepła odbywa się również przez pocenie się oraz oddychanie i ślinienie się. Na te czynności krowa musi zużyć pewną część energii, co odbywa się kosztem produkcji mleka.

Pobieranie pasz włóknistych zwiększa ilość ciepła produkowanego w przewodzie pokarmowym. Takie przeżuwanie generuje dużo ciepła. Należy pamiętać, że krowa w stresie termicznym stara się ograniczyć ilość ciepła powstającego w czasie fermentacji i dlatego pobiera mniej pasz włóknistych, natomiast więcej treściwych. Aby ograniczyć wpływ upałów na apetyt krowy oprócz właściwego składu dawki pokarmowej należy:

  • Zwiększyć częstotliwość zadawania pasz do 4-5 razy w ciągu doby,
  • Karmić krowy świeżymi paszami i świeżo wymieszanym TMR-em,
  • Zapewnić stały dostęp do wody,
  • Zwiększyć zadawanie pasz na noc, po sortowaniu,
  • Unikać przesuszenia TMR-u poprzez polewanie wodą i melasą,
  • Starannie czyścić stoły paszowe i eliminować niedojady,
  • Instalować wentylatory nad stołem paszowym,

Dla złagodzenia stresu cieplnego należy stosować takie dodatki paszowe jak: tłuszcz paszowy, elektrolity, dodatki zapobiegające subklinicznej kwasicy żwacza. Należy dodać, że stosowanie tłuszczu paszowego rekompensuje część niedoboru energii, bowiem wartość energetyczna jest ponad dwukrotnie większa niż węglowodanów. Należy dodać, że w trakcie przemian tłuszczu w organizmie, krowy powstaje znacznie mniej ciepła, aniżeli podczas przemian węglowodanów. Należy zaznaczyć, że tłuszcz paszowy dla krów powinien być obojętnym dla żwacza, jako tłuszcz chroniony.  W okresie letnim należy stosować zwiększoną ilość potasu, lucerny, melasy i wysłodków buraczanych, a ponadto magnezu. Krowy mleczne powinny mieć stały dostęp do lizawek solnych. W przypadku ograniczonego stosowania pasz włóknistych, a zwiększoną pasz treściwych należy stosować kwaśny węglan sodu i drożdże paszowe. Ponadto wskazane jest stosowanie selenu, witaminy E oraz beta-karotenu.

Nie tylko wysoka temperatura, ale również wysoka wilgotność, wpływa na zdrowotność i produkcyjność krów. Goły index THI (temperaturę humidity index) wynosi powyżej 79-80 (stres umiarkowany), wzrasta częstotliwość oddechów, a obniża się produkcja śliny, pobranie paszy, a zwiększa się pobranie wody. Ponadto wzrasta temperatura ciała w efekcie czego obniża się produkcja mleka i pogarsza rozród. Intensywnie pocąca się krowa dużo pije, co powoduje wypełnienie żwacza wodą, a nie składnikami pokarmowymi, co może prowadzić do ketozy. W wyniku stresu cieplnego występuje zmniejszenie przepływu krwi do krążenia jelitowego, obniżenie transportu składników z jelit do wątroby oraz zmniejszenie przepływu krwi do gruczołu mlekowego.

Tłuszcz jest bardziej strawnym składnikiem oraz wytwarza mniej ciepła metabolicznego w trakcie jego trawienia w porównaniu ze skrobią. Ważne jest, aby pasza zachęcała zwierzęta do jej pobrania. W tym celu warto stosować dodatki paszowe, takie jak: serwatkę w proszku, naturalne dodatki ziołowe, dodatki poprawiające smakowitość paszy, jak również więcej witamin i minerałów. Dzięki nim organizm zwierząt zwalcza wolne rodniki, jako reaktywne formy tlenu, podobnie jak betainę, która ma wpływ na procesy przemieszczania się wody w jelitach. Pobieranie w okresie upałów znacznej ilości wody do chłodzenia ciała może pociągnąć utratę soli mineralnych oraz witamin.

Najczęstszym sposobem ograniczania wysokich temperatur w oborach jest sprawna wentylacja grawitacyjna lub mechaniczna, a także obory kurtynowe i mieszacze powietrza. Dobrym rozwiązaniem są zraszacze, wyposażone w dyszę, które spryskują zwierzęta wodą. Są one instalowane wzdłuż stołu paszowego ze zraszaczem tzw. gruba kropla. Woda dociera do skóry zwierząt, odbiera od nich nadmiar ciepła i wydala za pomocą wentylatorów. Okres upałów sprzyja także namnażaniu się pleśni oraz grzybów w paszach objętościowych i związanych z namnażaniem mykotoksyn. Wpływa to negatywnie na rozród, odporność oraz poziom komórek somatycznych, a przede wszystkim wzrost temperatury skarmianych pasz objętościowych oraz TMR.

Zawartość roślinnych ścian komórkowych i stopień ich zdrewnienia mają decydujący wpływ na wartość wypełnieniową paszy. Im większy jest ten wskaźnik, tym mniej paszy zwierzę pobierze. Np. późno zebrana zielonka jest gorzej pobierana, niż młoda. Istotne znaczenie w pobraniu paszy ma poziom białka. Jego niedobór, poniżej 7% s.m. powoduje zmniejszenie pobrania paszy. Taka ilość jest niższa niż zapotrzebowanie na białko przez bakterie żwaczowe. Uzupełnienie niedoboru białka przyspiesza pasaż treści pokarmowej i poprawia pobieranie paszy, a także wzrost liczby bakterii żwaczowych.

Skarmianie kiszonek z traw i roślin motylkowych zawierających mało łatwo dostępnych węglowodanów, a dużo łatwo ulegającego degradacji żwaczowej, zmniejsza syntezę białka mikrobiologicznego i osłabia pobranie paszy. Pogarsza się trawienie masy organicznej. Istotną rolę odgrywa także zawartość włókna – NDF.

Rolę regenerującą spełnia także sól i woda, poprawia apetyt. Pewną rolę w pobieraniu pasz przez krowy mają: zapach, smak, temperatura, wilgotność i struktura paszy. Bydło przebywające na pastwiskach omija te miejsca na których znajdują się odchody.

Pobraniem paszy reguluje mózg poprzez znajdujące się w podwzgórzu ośrodki łaknienia i sytości, które działają na zasadzie sprzężenia zwrotnego i podlega to reakcji neurohormonalnej. Głównym hormonem jest noradrenalina, która stymuluje pobranie paszy i jest neurotransmiterem. Reakcja jej wydzielania jest pobudzana przez niedobór energii w organizmie. Ośrodki podwzgórza współdziałają z innymi ośrodkami mózgowymi odbierającymi bodźce od narządów zmysłu. Rolę regulacyjną spełniają także hormony wydzielane w układzie pokarmowym. Typowym przykładem jest hormon głodu – grelina, która odpowiada za regulację łaknienia i utrzymanie  równowagi energetycznej. Jej wydzielanie rośnie wraz ze spadkiem energii w organizmie.

Pobieranie paszy jest warunkowane przez regulację krótkoterminową i długoterminową. W regulacji krótkoterminowej podstawową rolę spełniają receptory ścian przewodu pokarmowego – mechanoreceptory i chemoreceptory. Jest ona związana ze smakowitością, szybkością pobierania, tempem przepływu treści pokarmowej i dostępnością składników pokarmowych. Regulacja długoterminowa normuje pobieranie paszy w dłuższym okresie czasu, np. od okres przedwycieleniowy,  fresh cow.

Do czynników fizycznych regulacji należy struktura fizyczna paszy (rozdrabnianie), pojemność i wypełnianie przewodu pokarmowego. Znajdujące się w ścianach żwacza mechanoreceptory odbierające sygnały o sytości, co hamuje pobieranie paszy. Regulacja ta u bydła jest uzależniona od zawartości włókna, jego struktury i tempa trawienia. Rozdrobnienie pasz objętościowych przyspiesza ich pasaż. Hormonem układu pokarmowego wstrzymującym pobieranie paszy jest cholecystokinina, która jest uwalniana na skutek obecności w dwunastnicy aminokwasów i kwasów tłuszczowych. Jednak głównym czynnikiem regulującym jest poziom glukozy we krwi. Jego poziom poniżej punktu krytycznego powoduje, że zwierzę odczuwa głód i zaczyna pobierać paszę. Wzrost poziomu glukozy we krwi powoduje wydzielenie insuliny, co wywołuje uczucie sytości.